Charitar 98
ਦੋਹਰਾ ॥
ਚੰਦਰਭਗਾ ਸਰਿਤਾ ਨਿਕਟਿ ਰਾਂਝਨ ਨਾਮਾ ਜਾਟ ॥ ਜੋ ਅਬਲਾ ਨਿਰਖੈ ਤਿਸੈ ਜਾਤ ਸਦਨ ਪਰਿ ਖਾਟ ॥੧॥
ਚੌਪਈ ॥
ਮੋਹਤ ਤਿਹ ਤਰਿਯ ਨੈਨ ਨਿਹਾਰੇ ॥ ਜਨ ਸਾਵਕ ਸਾਯਕ ਕੇ ਮਾਰੇ ॥
ਚਿਤ ਮੈ ਅਧਿਕ ਰੀਝ ਕੇ ਰਹੈ ॥ ਰਾਂਝਨ ਰਾਂਝਨ ਮਖ ਤੇ ਕਹੈ ॥੨॥
ਕਰਮ ਕਾਲ ਤਹ ਝਸੋ ਭਯੋ ॥ ਤੌਨੇ ਦੇਸ ਕਾਲ ਪਰ ਗਯੋ ॥
ਜਿਯਤ ਨ ਕੌ ਨਰ ਬਚਿਯੋ ਨਗਰ ਮੈ ॥ ਸੋ ਉਬਰਿਯੋ ਜਾ ਕੇ ਧਨ ਘਰ ਮੈ ॥੩॥
ਚਿਤਰ ਦੇਵਿ ਇਕ ਰਾਨਿ ਨਗਰ ਮੈ ॥ ਰਾਂਝਾ ਝਕ ਪੂਤ ਤਿਹ ਘਰ ਮੈ ॥
ਤਾ ਕੇ ਔਰ ਨ ਬਚਿਯੋ ਕੋਈ ॥ ਮਾਇ ਪੂਤ ਵੈ ਬਾਚੇ ਦੋਈ ॥੪॥
ਰਨਿਯਹਿ ਭੂਖ ਅਧਿਕ ਜਬ ਜਾਗੀ ॥ ਤਾ ਕੌ ਬੇਚਿ ਮੇਖਲਾ ਸਾਜੀ ॥
ਨਿਤਿ ਪੀਸਨ ਪਰ ਦਵਾਰੇ ਜਾਵੈ ॥ ਜੂਠ ਚੂਨ ਚੌਕਾ ਚਨਿ ਖਾਵੇ ॥੫॥
ਝਸੇ ਹੀ ਭੂਖਨ ਮਰਿ ਗਈ ॥ ਪਨਿ ਬਿਧਿ ਤਹਾ ਬਰਿਸਟਿ ਅਤਿ ਦਈ ॥
ਸੂਕੇ ਭਝ ਹਰੇ ਜਨ ਸਾਰੇ ॥ ਬਹਰਿ ਜੀਤ ਕੇ ਬਜੇ ਨਗਾਰੇ ॥੬॥
ਤਹਾ ਝਕ ਰਾਂਝਾ ਹੀ ਉਬਰਿਯੋ ॥ ਔਰ ਲੋਗ ਸਭ ਤਹ ਕੋ ਮਰਿਯੋ ॥
ਰਾਂਝੋ ਜਾਟ ਹੇਤ ਤਿਨ ਪਾਰਿਯੋ ॥ ਪੂਤ ਭਾਵ ਤੇ ਤਾਹਿ ਜਿਯਾਰਿਯੋ ॥੭॥
ਪੂਤ ਜਾਟ ਕੋ ਸਭ ਕੋ ਜਾਨੈ ॥ ਤਿਸ ਤੇ ਕੋਊ ਨ ਰਹਿਯੋ ਪਛਾਨੈ ॥
ਝਸੇ ਕਾਲ ਬੀਤ ਕੈ ਗਯੋ ॥ ਤਾ ਮੈ ਮਦਨ ਦਮਾਮੋ ਦਯੋ ॥੮॥
ਮਹਿਖੀ ਚਾਰਿ ਨਿਤਿ ਗਰਿਹ ਆਵੈ ॥ ਰਾਂਝਾ ਅਪਨੋ ਨਾਮ ਸਦਾਵੈ ॥
ਪੂਤ ਜਾਟ ਕੋ ਤਿਹ ਸਭ ਜਾਨੈ ॥ ਰਾਜਪੂਤ ਕੈ ਕੋ ਪਹਿਚਾਨੈ ॥੯॥
ਇਤੀ ਬਾਤ ਰਾਂਝਾ ਕੀ ਕਹੀ ॥ ਅਬ ਚਲਿ ਬਾਤ ਹੀਰ ਪੈ ਰਹੀ ॥
ਤਮ ਕੌ ਤਾ ਕੀ ਕਥਾ ਸਨਾਊ ॥ ਤਾ ਤੇ ਤਮਰੋ ਹਰਿਦੈ ਸਿਰਾਊ ॥੧੦॥
ਅੜਿਲ ॥
ਇੰਦਰ ਰਾਇ ਕੇ ਨਗਰ ਅਪਸਰਾ ਇਕ ਰਹੈ ॥ ਮੈਨ ਕਲਾ ਤਿਹ ਨਾਮ ਸਕਲ ਜਗ ਯੌ ਕਹੈ ॥
ਤਾ ਕੌ ਰੂਪ ਨਰੇਸ ਜੋ ਕੋਊ ਨਿਹਾਰਹੀ ॥ ਹੋ ਗਿਰੈ ਧਰਨਿ ਪਰ ਝੂਮਿ ਮੈਨ ਸਰ ਮਾਰਹੀ ॥੧੧॥
ਚੌਪਈ ॥
ਤੌਨੇ ਸਭਾ ਕਪਿਲ ਮਨਿ ਆਯੋ ॥ ਔਸਰ ਜਹਾ ਮੈਨਕਾ ਪਾਯੋ ॥
ਤਿਹ ਲਖਿ ਮਨਿ ਬੀਰਜ ਗਿਰਿ ਗਯੋ ॥ ਚਪਿ ਚਿਤ ਮੈ ਸਰਾਪਤ ਤਿਹ ਭਯੋ ॥੧੨॥
ਤਮ ਗਿਰਿ ਮਿਰਤ ਲੋਕ ਮੈ ਪਰੋ ॥ ਜੂਨਿ ਸਯਾਲ ਜਾਟ ਕੀ ਧਰੋ ॥
ਹੀਰ ਆਪਨੋ ਨਾਮ ਸਦਾਵੋ ॥ ਜੂਠ ਕੂਠ ਤਰਕਨ ਕੀ ਖਾਵੋ ॥੧੩॥
ਦੋਹਰਾ ॥
ਤਬ ਅਬਲਾ ਕੰਪਤਿ ਭਈ ਤਾ ਕੇ ਪਰਿ ਕੈ ਪਾਇ ॥
ਕਯੋਹੂ ਹੋਇ ਉਧਾਰ ਮਮ ਸੋ ਦਿਜ ਕਹੋ ਉਪਾਇ ॥੧੪॥
ਚੌਪਈ ॥
ਇੰਦਰ ਸ ਮਰਿਤ ਮੰਡਲ ਜਬ ਜੈਹੈ ॥ ਰਾਂਝਾ ਅਪਨੋ ਨਾਮ ਕਹੈ ਹੈ ॥
ਤੋ ਸੌ ਅਧਿਕ ਪਰੀਤਿ ਉਪਜਾਵੈ ॥ ਅਮਰਵਤੀ ਬਹਰਿ ਤਹਿ ਲਯਾਵੈ ॥੧੫॥
ਦੋਹਰਾ ॥
ਜੂਨਿ ਜਾਟ ਕੀ ਤਿਨ ਧਰੀ ਮਰਿਤ ਮੰਡਲ ਮੈ ਆਇ ॥
ਚੂਚਕ ਕੇ ਉਪਜੀ ਭਵਨ ਹੀਰ ਨਾਮ ਧਰਵਾਇ ॥੧੬॥
ਚੌਪਈ ॥
ਇਸੀ ਭਾਤਿ ਸੋ ਕਾਲ ਬਿਹਾਨਯੋ ॥ ਬੀਤਯੋ ਬਰਖ ਝਕ ਦਿਨ ਜਾਨਯੋ ॥
ਬਾਲਾਪਨੋ ਛੂਟਿ ਜਬ ਗਯੋ ॥ ਜੋਬਨ ਆਨਿ ਦਮਾਮੋ ਦਯੋ ॥੧੭॥
ਰਾਂਝਾ ਚਾਰਿ ਮਹਿਖਿਯਨ ਆਵੈ ॥ ਤਾ ਕੋ ਹੇਰਿ ਹੀਰ ਬਲਿ ਜਾਵੈ ॥
ਤਾ ਸੌ ਅਧਿਕ ਨੇਹ ਉਪਜਾਯੋ ॥ ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸੌ ਮੋਹ ਬਢਾਯੋ ॥੧੮॥
ਦੋਹਰਾ ॥
ਖਾਤ ਪੀਤ ਬੈਠਤ ਉਠਤ ਸੋਵਤ ਜਾਗਤ ਨਿਤਿ ॥
ਕਬਹੂੰ ਨ ਬਿਸਰੈ ਚਿਤ ਤੇ ਸੰਦਰ ਦਰਸ ਨਮਿਤ ॥੧੯॥
ਹੀਰ ਬਾਚ ॥
ਸਵੈਯਾ ॥
ਬਾਹਰ ਜਾਉ ਤੌ ਬਾਹਰ ਹੀ ਗਰਿਹ ਆਵਤ ਆਵਤ ਸੰਗ ਲਗੇਹੀ ॥ ਜੌ ਹਠਿ ਬੈਠਿ ਰਹੋ ਘਰ ਮੈ ਪਿਯ ਪੈਠਿ ਰਹੈ ਹਿਯ ਮੈ ਪਹਿ ਲੇਹੀ ॥
ਨੀਂਦ ਹਮੈ ਨਕਵਾਨੀ ਕਰੀ ਛਿਨਹੀ ਛਿਨ ਰਾਮ ਸਖੀ ਸਪਨੇਹੀ ॥ ਜਾਗਤ ਸੋਵਤ ਰਾਤਹੂੰ ਦਯੋਸ ਕਹੂੰ ਮਹਿ ਰਾਂਝਨ ਚੈਨ ਨ ਦੇਹੀ ॥੨੦॥
ਚੌਪਈ ॥
ਰਾਂਝਨ ਰਾਂਝਨ ਸਦਾ ਉਚਾਰੈ ॥ ਸੋਵਤ ਜਾਗਤ ਤਹਾ ਸੰਭਾਰੈ ॥
ਬੈਠਤ ਉਠਤ ਚਲਤ ਹੂੰ ਸੰਗਾ ॥ ਤਾਹੀ ਕੌ ਜਾਨੈ ਕੈ ਅੰਗਾ ॥੨੧॥
ਕਾਹੂੰ ਕੋ ਜੋ ਹੀਰ ਨਿਹਾਰੈ ॥ ਰਾਂਝਨ ਹੀ ਰਿਦ ਬੀਚ ਬਿਚਾਰੈ ॥
ਝਸੀ ਪਰੀਤਿ ਪਰਿਆ ਕੀ ਲਾਗੀ ॥ ਨੀਂਦ ਭੂਖ ਤਾ ਕੀ ਸਭ ਭਾਗੀ ॥੨੨॥
ਰਾਂਝਨ ਹੀ ਕੇ ਰੂਪ ਵਹ ਭਈ ॥ ਜਯੋ ਮਿਲਿ ਬੂੰਦਿ ਬਾਰਿ ਮੋ ਗਈ ॥
ਜੈਸੇ ਮਰਿਗ ਮਰਿਗਯਾ ਕੋ ਲਹੇ ॥ ਹੋਤ ਬਧਾਇ ਬਿਨਾ ਹੀ ਗਹੇ ॥੨੩॥
ਦੋਹਰਾ ॥
ਜੈਸੇ ਲਕਰੀ ਆਗ ਮੈ ਪਰਤ ਕਹੂੰ ਤੇ ਆਇ ॥
ਪਲਕ ਦਵੈਕ ਤਾ ਮੈ ਰਹੈ ਬਹਰਿ ਆਗ ਹਵੈ ਜਾਇ ॥੨੪॥
ਹਰਿ ਜਾ ਅਸਿ ਝਸੇ ਸਨਯੋ ਕਰਤ ਝਕ ਤੇ ਦੋਇ ॥
ਬਿਰਹ ਬਢਾਰਨਿ ਜੋ ਬਧੇ ਝਕ ਦੋਇ ਤੇ ਹੋਇ ॥੨੫॥
ਰਾਂਝਨ ਹੀਰ ਪਰੇਮ ਮੈ ਰਹੈ ਝਕ ਹੀ ਹੋਇ ॥
ਕਹਿਬੇ ਕੌ ਤਨ ਝਕ ਹੀ ਲਹਿਬੇ ਕੋ ਤਨ ਦੋਇ ॥੨੬॥
ਚੌਪਈ ॥
ਝਸੀ ਪਰੀਤਿ ਪਰਿਯਾ ਕੀ ਭਈ ॥ ਸਿਗਰੀ ਬਿਸਰਿ ਤਾਹਿ ਸਧਿ ਗਈ ॥
ਰਾਂਝਾ ਜੂ ਕੇ ਰੂਪ ਉਰਝਾਨੀ ॥ ਲੋਕ ਲਾਜ ਤਜਿ ਭਈ ਦਿਵਾਨੀ ॥੨੭॥
ਤਬ ਚੂਚਕ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬਿਚਾਰੀ ॥ ਯਹ ਕੰਨਯਾ ਨਹਿ ਜਿਯਤ ਹਮਾਰੀ ॥
ਅਬ ਹੀ ਯਹ ਖੇਰਾ ਕੋ ਦੀਜੈ ॥ ਯਾ ਮੈ ਤਨਿਕ ਢੀਲ ਨਹਿ ਕੀਜੈ ॥੨੮॥
ਖੇਰਹਿ ਬੋਲ ਤਰਤ ਤਿਹ ਦਯੋ ॥ ਰਾਂਝਾ ਅਤਿਥ ਹੋਇ ਸੰਗ ਗਯੋ ॥
ਮਾਗਤ ਭੀਖ ਘਾਤ ਜਬ ਪਾਯੋ ॥ ਲੈ ਤਾ ਕੋ ਸਰ ਲੋਕ ਸਿਧਾਯੋ ॥੨੯॥
ਰਾਂਝਾ ਹੀਰ ਮਿਲਤ ਜਬ ਭਝ ॥ ਚਿਤ ਕੇ ਸਕਲ ਸੋਕ ਮਿਟਿ ਗਝ ॥
ਹਿਯਾ ਕੀ ਅਵਧਿ ਬੀਤਿ ਜਬ ਗਈ ॥ ਬਾਟਿ ਦਹੰ ਸਰ ਪਰ ਕੀ ਲਈ ॥੩੦॥
ਦੋਹਰਾ ॥
ਰਾਂਝਾ ਭਯੋ ਸਰੇਸ ਤਹ ਭਈ ਮੈਨਕਾ ਹੀਰ ॥
ਯਾ ਜਗ ਮੈ ਗਾਵਤ ਸਦਾ ਸਭ ਕਬਿ ਕਲ ਜਸ ਧੀਰ ॥੩੧॥
ਇਤਿ ਸਰੀ ਚਰਿਤਰ ਪਖਯਾਨੇ ਤਰਿਯਾ ਚਰਿਤਰੇ ਮੰਤਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਅਠਾਨਵੋ ਚਰਿਤਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤ ਸਭਮ ਸਤ ॥੯੮॥੧੮੨੮॥ਅਫਜੂੰ॥
